Tawhiidni (Rabbiin tokkoomsuun) haqa Rabbiin Gabroota irraa qabu
Rabbiin ol ta’e ni jedhe:
{وَمَا خَلَقْت٠الْجÙÙ†ÙŽÙ‘ وَالْإÙنْسَ Ø¥Ùلَّا Ù„ÙيَعْبÙدÙونÙ} [الذاريات: 56]“Ani jinnootaafi namootas ana haa gabbaraniif malee hin uumne.”[Azzaariyaat: 56]
{وَلَقَدْ بَعَثْنَا ÙÙÙŠ ÙƒÙÙ„ÙÙ‘ Ø£Ùمَّة٠رَسÙولًا أَن٠اعْبÙدÙوا اللَّهَ وَاجْتَنÙبÙوا الطَّاØÙوتَ} [النØÙ„: 36]Dhugumatti, Nuti “Rabbiin gabbaraa; taabota (gabbaruu) irraas fagaadhaa”(jechuun) ummata hunda keessatti ergamaa erginee jirra. [Annahl: 36]
{وَقَضَى رَبÙّكَ أَلَّا تَعْبÙدÙوا Ø¥Ùلَّا Ø¥Ùيَّاه٠وَبÙالْوَالÙدَيْن٠إÙØْسَانًا} [الإسراء: 23]Gooftaan kee akka isin Isa malee homaa hin gabbarreefi haadhaa abbaa keessanitti tola ooltan murteessee jira.
(وَاعْبÙدÙواْ اللّهَ وَلاَ تÙشْرÙÙƒÙواْ بÙه٠شَيْئاً)[النساء: 35].
“Rabbiin qofa gabbaraa; isatti homaa hin qindeessinaa.”[Annisaa’i: 35]
Ibn Mas’uud ni jedhe: “namni dhaamsa Nabi Muhammad [SAW] kan dhumaa isii chaappaan isaanii irra jiru ilaaluu fedhe jecha Rabbii armaan gadii haa qara’u:
{Ù‚Ùلْ تَعَالَوْا أَتْل٠مَا Øَرَّمَ رَبÙّكÙمْ عَلَيْكÙمْ أَلَّا تÙشْرÙÙƒÙوا بÙه٠شَيْئًا وَبÙالْوَالÙدَيْن٠إÙØْسَانًا وَلَا تَقْتÙÙ„Ùوا أَوْلَادَكÙمْ Ù…Ùنْ Ø¥Ùمْلَاق٠نَØْن٠نَرْزÙÙ‚ÙÙƒÙمْ ÙˆÙŽØ¥ÙيَّاهÙمْ وَلَا تَقْرَبÙوا الْÙَوَاØÙØ´ÙŽ مَا ظَهَرَ Ù…Ùنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتÙÙ„Ùوا النَّÙْسَ الَّتÙÙŠ Øَرَّمَ اللَّه٠إÙلَّا بÙالْØÙŽÙ‚ÙÙ‘ Ø°ÙŽÙ„ÙÙƒÙمْ وَصَّاكÙمْ بÙه٠لَعَلَّكÙمْ تَعْقÙÙ„Ùونَ (151) وَلَا تَقْرَبÙوا مَالَ الْيَتÙيم٠إÙلَّا بÙالَّتÙÙŠ Ù‡ÙÙŠÙŽ Ø£ÙŽØْسَن٠Øَتَّى يَبْلÙØÙŽ Ø£ÙŽØ´Ùدَّه٠وَأَوْÙÙوا الْكَيْلَ وَالْمÙيزَانَ بÙالْقÙسْط٠لَا Ù†ÙÙƒÙŽÙ„ÙÙ‘ÙÙ Ù†ÙŽÙْسًا Ø¥Ùلَّا ÙˆÙسْعَهَا ÙˆÙŽØ¥Ùذَا Ù‚ÙلْتÙمْ ÙَاعْدÙÙ„Ùوا وَلَوْ كَانَ ذَا Ù‚Ùرْبَى وَبÙعَهْد٠اللَّه٠أَوْÙÙوا Ø°ÙŽÙ„ÙÙƒÙمْ وَصَّاكÙمْ بÙه٠لَعَلَّكÙمْ تَذَكَّرÙونَ (152) ÙˆÙŽØ£ÙŽÙ†ÙŽÙ‘ هَذَا صÙرَاطÙÙŠ Ù…ÙسْتَقÙيمًا ÙَاتَّبÙعÙوه٠وَلَا تَتَّبÙعÙوا السÙّبÙÙ„ÙŽ ÙَتَÙَرَّقَ بÙÙƒÙمْ عَنْ سَبÙيلÙÙ‡Ù Ø°ÙŽÙ„ÙÙƒÙمْ وَصَّاكÙمْ بÙه٠لَعَلَّكÙمْ تَتَّقÙونَ (153)} [الأنعام: 151ØŒ 153]Jedhi: “Kottaa! Wantoota Gooftaan keessan isin irratti haraama godhen isin irratti qara’a. Isaanis: Isatti waa qindeessuu dhiisuu, abbaafi haadhatti tola ooluu, ilmaan keessan beelaaf jecha hin ajjeesinaa, Nutu isiniifi isaanis soora; wantoota fokkatoo ta’an kan mul’ates ta’ee waan dhokate itti hin dhihaatinaa; lubbuu Rabbiin [ajjeesuu] haraama godhes haqaan maleetti hin ajjeesinaa. Isa san akka xiinxaltaniif isa isiniif dhaame. [51] Qabeenya yatiimaas yoo toltuudhaan ta’e malee hanga inni umrii cimina isaa ga’utti itti hin dhihaatinaa; safaraafi madaalas haqaan guutaa. Nuti lubbuu tokkollee waan isheen dandeessutti malee hin dirqisiifnu. Odoma fira dhihoo ta’ellee yeroo jecha (ragaa) kennitanis, haqa dalagaa. Waadaa Rabbiis guutaa. Kana akka isin yaadattaniif isinii dhaama.”[52] Dhugumatti, kun karaa kiyya Isa qajeelaadhaa, isa hordofaa. Karaa Rabbii irraa isin baasan waan ta’eef karoolee baay’ee hin hordofinaa. Akka isin Rabbiin sodaattaniif kana isiniif dhaama.”[Al-An’aam: 51-53]
Mu’aaz bin Jabal irraa odeeffamee [ra] ni jedhe: “harree wahii irratti Nabiyyii [saw] duuba taa’een ture. Nabiyyiin [saw] “Yaa Mu’aaz ‘haqa Rabbiin gabroota irraa qabuufi haqa gabroonni Rabbirraa qaban ni beektaa?”jedhan. “Rabbiifi Ergamaa Isaatu beekan jedhe. Nabiyyiin [saw] “haqni Rabbiin gabroota irraa qabu Isa qofa gabbaruufi Isatti waa qindeessuu dhiisuudha. Haqni gabroonni Rabbirraa qaban immoo nama Isatti homaa hin qindeessine azzabuu dhiisuudha”jedhan. Anis “yaa Ergamaa Rabbii sila namoota gammachiisuu?’n jedhe. Nabiyyiinis [saw] “isaan hin gammachiisin isa qofarratti hirkatuu”jedhan.
Bukhaariifi Muslimtu gabaasan.